De term derivaat wordt vaak gedefinieerd als – een waardepapier, een contract – dat zijn waarde ontleent aan zijn relatie met een ander actief of een stroom van kasstromen (cashflow).
Er zijn vele soorten derivaten en ze kunnen goed of slecht zijn, gebruikt voor productieve zaken of als speculatief gereedschap. Derivaten kunnen helpen de economie te stabiliseren of het economisch systeem op de knieën te krijgen in een catastrofale implosie, omdat ze de echte risico’s niet kunnen herkennen, ze adequaat kunnen beschermen en anticiperen op zogenaamde “daisy-chain” -gebeurtenissen. Organisaties zijn momenteel failliet als gevolg van een slecht geschreven of gestructureerde derivatenpositie in een andere gefaalde onderneming; een domino-effect. Een van de belangrijkste redenen dat dit risico wordt verwerkt in derivaten is het zogenaamde tegenpartijrisico.
De meeste derivaten zijn gebaseerd op het vermogen van de persoon of instelling aan de andere kant van de handel om het bedrijf uit te oefenen. Als een bedrijf mensen toestaat om geleend geld te gebruiken om allerlei complexe derivatenovereenkomsten aan te gaan, bevinden we ons misschien in een scenario waarin elk van deze afgeleide posities in zijn boeken te grote waarden bevat; alleen om vast te stellen, dat allen zijn ontward wanneer er heel weinig geld over is, omdat een enkele fout of twee onderweg iedereen ten gronde heeft gebracht.
Het probleem wordt nog erger door het feit dat veel privaat geschreven derivatencontracten ingebouwde zekerheidsvereisten bevatten die vereisen dat een tegenpartij meer geld of onderpand bijeenbrengt op het moment dat ze waarschijnlijk al het geld nodig hebben dat ze kunnen krijgen, waardoor het risico op een faillissement toeneemt. Dat is de reden waarom de miljardair Charlie Munger, die al lang criticus van derivaten is, de meeste derivatencontracten ‘goed tot goed’ noemt, omdat het moment waarop je het geld echt moet pakken, gemakkelijk kan verdampen. Munger en zijn zakenpartner Warren Buffett omzeilen dit feit door hun holdingmaatschappij Berkshire Hathaway alleen toe te staan derivatencontracten te schrijven waarin zij het geld aanhouden en in geen geval kunnen zij gedwongen worden meer onderpand te deponeren
Een rentederivaat is een derivaat waarbij de onderliggende partij het recht heeft om een (normaal gesproken fictieve) hoeveelheid geld te betalen of te ontvangen tegen een bepaalde rentevoet. In eenvoudige bewoordingen is het een financieel instrument gebaseerd op een onderliggende waarde waarvan de waarde wordt beïnvloed door een verandering in de rentetarieven. De markt voor rentederivaten is ’s werelds grootste’ derivatenmarkt ‘. Rentetarieven kunnen treasury, interbancaire (zoals LIBOR, EURIBOR) en reporente (repotransacties) zijn. Onder de populairste en meest voorkomende soorten derivaten die u in de echte wereld kunt tegenkomen, zijn:
‘Exchange Traded Stock Options’: call-opties en put-opties die conservatief kunnen worden gebruikt of als uiterst risicovolle gokmechanismen zijn een enorme markt. Vrijwel alle grote beursgenoteerde bedrijven, zoals de Verenigde Staten, hebben callopties en putopties vermeld. De specifieke regelgeving in de Verenigde Staten is anders dan die voor de derivaten contracten in Europa, maar ze zijn een waardevol instrument, afhankelijk van hoe u ze wilt gebruiken. U kunt bijvoorbeeld andere mensen ertoe brengen om u te betalen om een aandeel te kopen dat u wilt kopen. Zoals we miljardair Warren Buffett al hebben genoemd, nemen we hem weer als voorbeeld.
Hij gebruikte deze strategie enkele decennia geleden toen hij zijn enorme aandeel in Coca-Cola opbouwde. Op de beurs verhandelde opties zijn voor het hele systeem de meest stabiele, omdat de derivaathandelaar zich geen zorgen hoeft te maken over het tegenpartijrisico. Hoewel ze voor de individuele handelaar zeer risicovol kunnen zijn, zijn dergelijke op de beurs verhandelde derivaten het meest zorgelijk vanuit het oogpunt van stabiliteit voor het hele systeem, aangezien kopers en verkopers van elk optiecontract een transactie aangaan met de optie-omwisseling, die vervolgens de tegenpartij wordt. De optie-uitwisseling garandeert de uitvoering van elk contract en de kosten voor elke transactie om een soort van verzekeringspool te vormen om eventuele wanbetalingen te dekken. Als de persoon aan de andere kant van de ruil in de problemen komt door een ‘wipeout’-marge, weet de ander dat niet eens.
Personeelsaandelen zijn een soort van derivaat waarmee de werknemer de aandelen tegen een bepaalde prijs vóór het einde van een specifieke periode kan kopen. De hoop van de werknemer is dat de aandelen aanzienlijk stijgen vóór het aflopen van het derivaat, zodat het de optie kan uitoefenen en de aandelen over het algemeen tegen een hogere prijs op de open markt kan verkopen en het verschil als een bonus kan incasseren. In zeldzamere gevallen kan de werknemer ervoor kiezen om alle uitgaven uit eigen zak te betalen en zijn eigendom te behouden door een groot deel van de werkgever op te bouwen.
Hoewel er futures contracten bestaan over allerlei dingen, waaronder aandelenindexen zoals de S & P 500 of de Dow Jones Industrial Average, worden futures voornamelijk gebruikt op grondstoffenmarkten. Voorbeeld: stel u voor dat u een boerderij bezit die voor al uw maïs zorgt. U moet uw algemene kostenstructuur, winst en risico kunnen inschatten. U kunt naar de termijnmarkt gaan en een contract verkopen om uw maïs op een specifieke datum en tegen een vooraf afgesproken prijs te leveren. De andere partij kan dit futures-contract kopen en in veel gevallen vereisen dat u het graan fysiek aflevert. Kellogg’s of General Mills, twee van ’s werelds grootste graanproducenten, zouden bijvoorbeeld maïsfutures kunnen kopen om ervoor te zorgen dat ze genoeg onbewerkte maïs hebben om graan te produceren en tegelijkertijd hun uitgaven plannen om de inkomsten voor het management te voorspellen.
Luchtvaartmaatschappijen gebruiken vaak futures om hun kerosinekosten in te dekken. Mijnbouwbedrijven kunnen futures verkopen om een grotere stabiliteit van de cashflow te verzekeren door vooraf te weten wat ze krijgen voor hun goud, zilver en koper. Ranchers kunnen futures verkopen voor hun vee. Al deze derivaten contracten houden de reële economie in stand als ze voorzichtig worden gebruikt.
Bedrijven, banken, financiële instellingen en andere organisaties treden routinematig op in derivaten die bekend staan als renteswaps of valutaswaps. Deze zouden het risico moeten verminderen. U kunt vastrentende schuld effectief omzetten in schuld met variabele rente of omgekeerd. Ze kunnen de kans op een grote valutabeweging verminderen, waardoor het veel moeilijker wordt om een schuld in de valuta van een ander land af te lossen. De effecten van swaps kunnen een aanzienlijke invloed hebben op de balans en het resultaat in elke periode omdat ze dienen om de kasstromen, activa en verplichtingen in evenwicht te brengen en te stabiliseren (ervan uitgaande dat ze goed zijn gestructureerd).
De gegeven voorbeelden zouden in de praktijk overdreven kunnen worden vereenvoudigd tot rentederivaten. De concepten zijn vrij eenvoudig, maar we zijn niet ingegaan op de details van hoe het werkt. De berekeningen van derivaten en rentederivaten zijn een beetje complex van aard, maar met een beetje oefening en begrip is dit thema ook geen grote uitdaging voor u. Uiteraard zorgen wij voor u op onze website met vele andere onderwerpen en staan wij altijd voor u klaar.